Biodiversiteit is de oneindige variatie aan levensvormen. Het gaat zowel om de variatie tussen soorten (planten, dieren, paddenstoelen, micro-organismen) als de variatie binnen soorten (tussen genen) en tussen ecosystemen. We geven elke levensvorm een naam om de kracht van biodiversiteit beter te leren begrijpen, maar in werkelijkheid lopen vormen in elkaar over en zijn er geen strikte grenzen.
In dit artikel kan je lezen over de schoonheid en het belang van biodiversiteit. Wat betekent biodiversiteit voor de natuur en het leven op aarde? Wat kan biodiversiteit voor ons als mens betekenen?
Wat betekent biodiversiteit voor de natuur?
De natuur is ongelooflijk divers en we hebben nog lang niet alle soorten op aarde ontdekt. Alle levende wezens zijn voortdurend in verandering. Evolutie en aanpassing zijn wonderlijke processen die leven in staat stelt om te blijven leven. Verandering en evolutie spelen zich af over hele lange tijdschalen, denk maar aan het ontstaan van de menselijke soort uit de gemeenschappelijke voorouder van de bonobo en chimpansee. Maar veel veranderingen hoeven niet per se generaties te overbruggen, ook op kortere tijdschalen kan er heel wat veranderen. Heb je er al eens op gelet hoe de vorm en kleur van je kamerplant kan veranderen wanneer je ze een tijdje meer in het licht of net meer in het donker zet? Een plant kan zich niet verplaatsen en daarom heeft hij andere methoden ontwikkelt om het beste van zijn omgeving te maken. Als wilde dieren zich ergens niet thuis voelen gaan ze ook meestal op pad, opzoek naar een betere omgeving.
Ecosystemen zijn gemeenschappen van soorten die samen leven in een omgeving. Alles in een ecosysteem staat met elkaar in verbinding. Er bestaat geen enkele soort die volledig op zichzelf kan overleven. Een ecosysteem kan groot zijn zoals een heel bos, een woestijn of een meer, maar het kan ook gevonden worden rond één enkele grote oude eik bijvoorbeeld. De boom creëert een veilige beschutte omgeving voor tal van insecten, micro-organismen, paddenstoelen, vogels, kleine zoogdieren en andere planten. Ook de oude dode takken en bladeren zijn enorm waardevol voor veel insecten en paddenstoelen die het dood organisch materiaal recycleren.
De veerkracht van ecosystemen zit in zijn biodiversiteit. Hoe meer soorten er samen leven hoe meer taken en rollen verdeeld kunnen worden en als er ergens toevallig even een kleine schakel zou wegvallen dan kan een andere soort de taak overnemen.
Wat betekent biodiversiteit voor ons mentale welzijn?
Als biodiversiteit zichzelf beschermt en in stand houdt wil dat zeggen dat het ook ons beschermt. Het voorziet ons van voedsel en medicijnen, versterkt ons immuunsysteem, beschermt ons tegen ziektes én het verzorgt ons mentale welzijn. In de stad vergeet je dat misschien wel eens omdat de natuur hier een beetje verbannen is. Onderzoek naar de relatie tussen biodiversiteit en mentale welzijn is niet evident maar de uitkomst is wel vaak dat ze positief gekoppeld zijn. Zo zijn er verschillende studies die aantonen dat de diversiteit van vogels een positief effect heeft op ons mentale welzijn. De oorzaak hiervoor zou te maken kunnen hebben met het zien en horen van de verschillende vogels. Daarnaast kan het ook gaan om de effecten van de omgeving die voordelig zijn voor zowel de vogels als onszelf. Een landschap creëren dat de verschillende soorten vogels beschermt zou dus ook voor onszelf goed uitkomen. Het is inderdaad zo dat volgens verschillende studies diverse groene plekjes in de stand ons mentaal welzijn bevorderen. Het gaat niet altijd om het aantal soorten, soms is ook de samenstelling belangrijk, zoals bijvoorbeeld onze eigen darmflora. In ons artikel ‘Er hangt natuur in de lucht’ kan je meer lezen over de invloed en voordelen van ons microbioom op ons gemoed.
Je hoeft niet te wachten op de groendienst van je stad om meer groene plekjes in te richten. Het helpt vaak al om zelf aandachtig om je heen te kijken. Als je dat doet merk je vanzelf meer op en kan een zingende merel je dag al beter maken. Met het project Samen Buiten Buurten proberen we nog een extra duwtje in de rug te geven met onze op de natuur gebaseerde activiteiten.
Marselle, M. R., Martens, D., Dallimer, M. & Irvine, K. N. Review of the Mental Health and Well-being Benefits of Biodiversity. in Biodiversity and Health in the Face of Climate Change (2019). https://doi:10.1007/978-3-030-02318-8_9
Reyes-Riveros, R. et al. Linking public urban green spaces and human well-being: A systematic review. Urban Forestry and Urban Greening vol. 61 (2021). https://doi.org/10.1016/j.ufug.2021.127105
Cameron, R. W. F. et al. Where the wild things are! Do urban green spaces with greater avian biodiversity promote more positive emotions in humans? Urban Ecosyst. 23, (2020). https://doi.org/10.1007/s11252-020-00929-z
